Duurzaamheid

De gevolgen van klimaatverandering nemen merkbaar toe, wereldwijd maar ook in eigen land. Alle zeilen moeten worden bijgezet om de verdere opwarming van de aarde te beperken. Daarvoor is het nodig het gebruik van (fossiele) grondstoffen terug te dringen door energiebesparing, de transitie naar schone energie en hergebruik van grondstoffen.

Tegelijkertijd moeten we ons voorbereiden op de gevolgen van klimaatverandering. Door te vergroenen en biodiversiteit te herstellen, kunnen we wateroverlast en nadelige gevolgen van hitte en droogte beperken.

Het jaar 2023 stond in het teken van het opstellen van het nieuwe uitvoeringsprogramma Duurzaamheid 2023-2026 en de herziening van de bestemmingsreserve Duurzaamheid en Energietransitie. Beiden zijn op 30 mei 2023 door de raad vastgesteld. In dit programma is de lat voor verduurzaming van onze gemeente weer iets hoger gelegd. Voor de uitvoering van het Duurzaamheidsprogramma zijn voldoende middelen beschikbaar gekomen door toekenning van de rijksmiddelen CDOKE, een extra SPUK energiearmoede en succesvolle aanvragen voor gelden uit het Nationaal Isolatieplan.

Wat wilden we bereiken?

2023 was het jaar waarin we onze inspanningen voor een duurzame gemeente wilde versnellen, intensiveren en verbreden. Dit doen we door het organiseren van meer inkoopacties, we investeren meer in de ondersteuning van inwoners en andere partijen om wijken te verduurzamen. Ook investeren we meer in vergroening en biodiversiteitsherstel en pakken we kansen op om circulariteit te bewerkstelligen.

Een aantal belangrijke mijlpalen in het Uitvoeringsprogramma Duurzaamheid voor 2023 zijn:

• Start wijkaanpak Leidschendam-Zuid voor de transitie naar een aardgasvrije wijk
• Lokaal klimaatakkoord opgesteld
• GroenActiePlan vastgesteld, Biodiversiteit knelpunten en verbeterpunten in beeld en een nieuwe Bomennota
• Evaluatie project Verbeteren kwaliteit grondstoffen en start campagne afvalscheiding
• Pilot verlengd privaat laden vanuit de woning middels kabelgoten, opstellen deelmobiliteitsbeleid, samenwerkingsovereenkomst metropolitane fietsroute Pijnacker – Den Haag en opstellen Verkeersveiligheidsplan met aandacht voor stimulering schone vervoerwijzen

Wat hebben we daarvoor gedaan?

Binnen de wijkaanpak van de eerste transitiewijk De Heuvel/Amstelwijk vordert de totstandkoming van het wijkuitvoeringsplan. In 2023 is de uitgangspuntennotitie voor deze wijk opgeleverd. Voor de eerste 5 VvE’s is inmiddels een verduurzamingsscan uitgevoerd waardoor het maatregelenpakket inzichtelijk wordt. De begeleiding door de gemeente wordt zeer gewaardeerd door de VvE besturen. Ook aan de laagbouw is begeleiding aangeboden en worden de eerste voorbeeldwoningen onderzocht. Omdat gevelisolatie gevolgen kan hebben voor mussen, vleermuizen en andere beschermde soorten is door de gemeente het opstellen van een soortenmanagementplan in gang gezet. Voor het project PAW/Aquathermie worden voorbereidingen getroffen om te komen tot een samenwerkingsovereenkomst met de deelnemende partijen. Voor de tweede transitiewijk, Leidschendam-Zuid, is een eerste verkenning gestart. Ook voor deze wijk is een soortenmanagementplan aangevraagd.

Met de vaststelling van het uitvoeringsprogramma Duurzaamheid heeft de gemeente haar inzet voor de komende jaren in beeld gebracht. Met de ontwikkeling van Lokaal Klimaatakkoord wilden we in 2023  een akkoord sluiten met inwoners, ondernemers, instellingen, verenigingen en andere partijen om met elkaar nog meer impact te maken.

Voor het opstellen van het lokaal klimaatakkoord is in 2023 een mooie start gemaakt met de Green Challenge Deal van Stichting Duurzaam LV, waarin vele duurzame initiatieven van inwoners zijn opgenomen. Met deze basis moet dit in 2024 leiden tot het eerste lokaal klimaat akkoord.

De raad heeft bij de vaststelling van het uitvoeringsprogramma opgeroepen om verenigingen en stichtingen te ondersteunen met verduurzaming. Als onderdeel van de uitvoering van die wens is er een subsidieregeling voor verduurzaming verenigingen en stichtingen opgesteld zodat die ook een extra verduurzamingsstap kunnen zetten. De eerste aanvragen zijn in 2023 al ingediend.

De raad heeft tevens een motie aangenomen waarin zij het college hebben verzocht met initiatiefnemers van lokale en participatieve windenergie in gesprek te gaan. Eind 2023 is de raad geïnformeerd over de stand van zaken en het vervolgtraject.

Op het gebied van verduurzaming van de gebouwde omgeving zijn veel resultaten geboekt. De stimuleringsregeling Groen dak en Isolatie is volledig benut waarbij er afgelopen jaar meer vraag was naar isolatie en minder naar groene daken.

De inkoopactie isolatie en inzet van Buurkrachtteams was weer succesvol. Ook zijn door onderwijsinstellingen verduurzamingssubsidies aangevraagd en deels al gebruikt, zoals bij de Lusthof en het Veurs College. De in 2022 ingezette trajecten met de woningbouwcorporaties om met energiearmoedegelden gespikkelde complexen te verduurzamen zijn in 2023 goeddeels afgerond. Zo zijn bij 2 complexen kopgevels geïsoleerd en bij 2 complexen zonnewarmteinstallaties geplaatst waardoor de energielasten direct dalen. Daarnaast hebben energieklushulpen bij vele huishoudens energiebesparende maatregelen aangebracht in het kader van de aanpak van energiearmoede.

Voor uitvoering van het Nationaal Isolatieplan (NIP), waarvoor de gemeente een specifieke uitkering heeft gekregen, zijn de eerste VvE complexen inmiddels benaderd. Een aantal besturen heeft inmiddels aangegeven dat zij graag hun pand met ondersteuning van de gemeente wil verduurzamen.

Stappen worden ook gezet in het verduurzamen van het gemeentelijk vastgoed. Er heeft vooronderzoek plaatsgevonden voor het gemeentelijke pand op de begraafplaats Noorthey aan de Tuinenlaan 6. Hetzelfde geldt voor de gebouwen van de begraafplaats aan de Rodelaan 64 en de Leenkamp 11. Er zijn adviesrapporten opgesteld voor de Koningin Wilhelminalaan 2 en Raadhuisplein 1. De isolatie van het dak van het Veur theater in Leidschendam is gerealiseerd. In de Rodelaan 64 zijn zonnepanelen en een warmtepomp geplaatst. Op de Groene Zoom 15 is na een testperiode de gasaansluiting definitief verwijderd. Op de Fluitpolderplein3, Klaverblad 13, Leenkamp 11, Prinses Carolinalaan 1 en een deel van Prinsenhof 4, is de verlichting vervangen door led verlichting. Tenslotte is er gestart met de inventarisatie per pand en het opstellen van een plan van aanpak per wijk in verband met de transitie naar aardgasvrije wijken.

Een andere belangrijke duurzame mijlpaal was het vaststellen van het GroenActiePlan eind 2023. De totstandkoming van dit plan heeft meer ambtelijke capaciteit gevergd dan vooraf gedacht, maar nu ligt er een ambitieus uitvoeringsplan. In de loop van 2023 zijn al wel de eerste vergroeningsprojecten ter hand genomen zoals de vergroening van de Burgmeester Roeringlaan en de Overburghkade. In het GroenActiePlan zijn reeds enkele biodiversiteit knelpunten en verbeterpunten in beeld gebracht. Met de start van de stadsecoloog in de gemeente in 2024 kan het beeld compleet gemaakt worden en nog gerichter op verbetering worden ingezet. Er zijn stappen gemaakt met een nieuwe bomennota. Deze wordt naar verwachting in Q2 van 2024 vastgesteld. Op basis van het GroenActiePlan is het nieuwe, meer op biodiversiteit gerichte maaibeleid opgesteld.

De evaluatie van het project verbeteren kwaliteit grondstoffen is gestart in 2023 en zal in 2024 worden afgerond. De campagne afvalscheiding is in 2023 gestart.

Tenslotte zijn in 2023 reeds tientallen kabelgoten uitgevoerd en heeft het beleid inmiddels de definitieve status. Het deelmobiliteitsbeleid is in 2023 vastgesteld. Voor de samenwerkingsovereenkomst metropolitane fietsroute Pijnacker – Den Haag en het opstellen van het verkeersveiligheidsplan met aandacht voor stimulering schone vervoerswijzen is de planning bijgesteld naar 2024.

Wat heeft het gekost?

Bedragen x € 1.000

Vanuit de bestemmingsreserve worden onder andere de verduurzaming van het onderwijsvastgoed en de stimuleringsmaatregelen voor de energietransitie (subsidie Groen dak en Isolatie en rentekortingen) betaald. De voorziening verduurzaming onderwijshuisvesting wordt goed benut, het deel van de begroting dat in 2023 nog niet is besteed, wordt in 2024 gerealiseerd. De subsidie Groen dak en Isolatie is volledig benut, maar het gebruik van de stimuleringsregeling van de rentekorting is achtergebleven op wat eerder was verwacht.  

Het restantbudget van de bestemmingsreserve wordt niet onttrokken uit de reserve.  

In de exploratie van het programma blijven beperkt middelen over ten behoeve van de algemene middelen. Dit is te verklaren doordat het GroenActiePlan later dan verwacht aan de raad kon worden voorgelegd en ten uitvoer kon worden gebracht. Voorgesteld wordt om het restant middelen van het GroenActiePlan door te schuiven naar 2024.

Daarnaast wordt een groot deel van de Rijkssubsidie voor aardgasvrije wijken vanaf 2024 ingezet. De voorbereidingen voor het nationaal isolatieprogramma zijn in 2023 gestart. Ook deze middelen worden doorgeschoven en vanaf 2024 ter begroting gebracht.  

Vanaf 2023 ontvangt de gemeente jaarlijks een bijdrage van het Rijk voor de inzet van personeel (CDOKE). De bijdrage moet binnen de twee daaropvolgende jaren worden besteed. Mede door de krappe arbeidsmarkt is het pas vrij laat in het jaar gelukt om gekwalificeerd personeel te werven. Het restant van de Rijksbijdrage van 2023 wordt in 2024 en 2025 ter begroting gebracht.  

In bovenstaande tabel zijn de kredieten voor het verduurzamen van gemeentelijke gebouwen niet opgenomen. Deze zijn verwerkt in het investeringsplan. In 2023 zijn diverse verduurzamingsmaatregelen gerealiseerd. Ook is het voorbereidingstraject gestart voor projecten in 2024. De onderschrijding zal van 2023 wordt in 2024 benut voor de realisatie.